مزون لباس در ایران از دیروز تا امروز
شاید تا به حال این سوال برای شما پیش آمده باشد که مزونها در ایران، چگونه و از چه موقع، شکل گرفتند و رواج یافتند؟ لغت مزون، ریشه فرانسوی داشته و به معنای “خانه” می‌باشد و در فارسی تداعی کننده خیاط خانه است. شاید شما لباسهای شب آماده را از شوها و بوتیکها تهیه نمائید اما برای سفارش و دوخت لباس عروس باید به مزون مراجعه نمایید. با تاریخچه مزون عروسی ایرانی بیشتر آشنا شوید. ضمنا مطالب مرتبط با مزونهای سایر کشورها را میتوانید در نوشتار مزونهای عروس در سایر کشورها دنبال نمایید.
مزون امروز و خیاط خانه دیروز
دوره قاجار
مدگرایی و مد در ایران از زمان قاجار و با سفر ایرانیان به غرب آغاز شد. پیش از دوره قاجار اطلاع از لباسهای اروپایی به ویژه لباس عروسهای فرنگی در میان زنان ایرانی محدود بود. لباس زنان اروپایی از طریق تصاویر وارداتی از زیبایی‌های مد روز شناخته میشد. تصاویری که همزمان توسط هنرمندان ایرانی که تخصصشان در نقاشی از چهره برای آلبوم مشتری هایشان بود، گرته‌برداری میشد.
نقطه شروع مدگرایی زمانی بود که بانوی ارشد فتحعلی شاه طی یک مهمانی دربار با “الیزابت مک نیل” همسر “جان مک نیل” آشنا شد. الیزابت مک نیل در آن مهمانی لباس ساتن سپید، تزئین شده با چین‌های توری و همچنین ردای قرمز ابریشمی بر تن داشت که در تضاد با لباسها و جواهرات با شکوه و پر زرق و برق خانم‌های درباری بود. اما همین لباس ساده چشم بانوی اول دربار ایران را گرفت و نقطه شروعی بر تغییر لباس زنان دربار قاجار گردید.
خدمات مجالس در تهران
در زمان سلطنت ناصرالدین شاه، نفوذ دخترش تاج السلطنه که تحصیل کرده اروپا بود و از آزادی زنان ایران پشتیبانی می‌کرد باعث ورود مد روز در سبک اروپایی به ایران شد. تا جایی که وی برای نامزدی و عروسی اش لباسی ساخته از ابریشم صورتی با ساتن سفید پوشید که با تور سر به سبک عروسهای اروپایی کامل میشد. سایر زنان درباری نیز لباس‌هایی به سبک دهه ۱۸۷۰ میلادی می‌پوشیدند که خط یقه دکُلته (یقه باز) داشت.
ناصرالدین شاه در جریان سفر به پاریس و دیدن رقصندگان باله، مدل دامن آنها را به خیاطهای زنان دربار معرفی کرد. لباس زنان دربار، اوایل ترکیبی از نیم تنه (ژاکت) های تنگ با آستین‌های بلند بود با شلواری که به شکل زنگوله تا زانوها می‌رسید، همه لباسها از پارچه زربفت ابریشمی و مخمل ساخته شده بودند. یک شال معمولاً صورت را در بر میگرفت و زیر چانه گره زده میشد. بسته به وضعیت پوشنده لباس مقدار زیادی از جواهرات نیز آویخته میشد.
تاثیرگذارترین پیش قراولان مد در میان زنان دربار قجار به طور مستقیم دارای خویشاوندی با شاه بودند، در آن زمان لباسها توسط خیاط‌ها و سازندگان لباس حرفه‌ای، ندیمان ماهر و همچنین خانم‌هایی از اندرونی دوخته میشد. و خیاط‌ها در مغازه خودشان در بازار و همچنین برای امور خصوصی کار می‌کردند. خیاطهای مخصوص متدهای اروپایی در برش و دوخت لباسها را استادانه تعلیم دیده بودند تا مقامات مرد در دربار آنها را بپوشند. زنان دربار نیز به خدمات دوزندگان اختصاصی لباس که به کاخ سر می‌زدند اعتماد داشتند. گلدوزی و ابریشم دوزی لباسها در دربار انجام میگرفت.
تشریفات مجالس در تهران
دوره پهلوی
با قانونی شدن واردات کلاههای زنانه در سال 1312 از خارج از کشور، مزونهای اروپایی کم کم در ایران، جای پای خود را باز کردند. پس از ۱۷ دی ۱۳۱۴ هجری شمسی (۱۹۳۵) تبعیت از لباسهای مد روز پیگیری شده و خانم‌ها پوشاک خود را از روی مجله‌های مزونهای اروپایی که به‌صورت فصلی یا سالیانه بود، تهیه می‌کردند و از تغییرات رنگ و فرم لباس با خبر شده و از آنان پیروی می‌کردند. در دهه پنجاه، البسه آراسته به سوزن دوزی در دربار باب شده بود.
اولین مزون ایرانی
زینت جهانشاه دختر یکی از سرهنگ‌های وزارت جنگ آن دوره در آموزشگاه بین‌المللی “لته فراین” آلمان تحصیل کرد و پس از ازدواج با یکی از افسران نظام به سوئیس رفت و در آنجا حدود یکسال هنر خیاطی و روش برش روی مانکن را فراگرفت. سپس به پاریس که یکی از مراکز اصلی صدور مد دنیا بوده و هست، رفت و در آنجا در خیاطی تخصص پیدا کرد. همچنین تحت تعلیم “پیر بالمن” یکی از طراحان معروف آن زمان رموز خیاطی مدرن و بوتیک داری را یاد گرفت.
سپس به ایران بازگشت و اقدام به افتتاح یک لباس فروشی و خیاط خانه (مزون) در خیابان امیریه شهر تهران کرد و در مدت سه ماه موفق شد نود دست لباس زنانه برای هنگام صبح، عصر و شب، تولید کند و با پوشاندن به تن مانکن‌ها و دخترها، آنها را در معرض مشاهده پانزده تن از زنان از فرنگ برگشته قرار دهد که با مد روز اروپا آشنا بودند.
مد لباس جهان شاه، آمیزه‌ای از مدهای غربی و دید شخصی‌اش بود. او برای تمام لباسهای ایرانی، از روی فصول یا گل‌ها نام انتخاب کرده بود. جنس لباسها اغلب از مخمل و لمه بود. مدل پالتوها و آستین‌ها آزاد و یقه‌ها بسته بودند، کت‌ها و دامن‌ها نیز مناسب با اعتقادات دینی زنان ایرانی طراحی شده بود و پیراهن‌های شب به سبک دکُلته طراحی شده بودند و روی آنها منجوق و پولک دوزی شده بود. به جلوی این لباسها قسمتی اضافه میشد که به تن بایستند. کفش‌ها هم نوک گرد و بی پاشنه و باریک طراحی شده بود و تمام این موارد، در مزون جهان شاه، قابل عرضه بود.
تشریفات عروسی در تهران
پس از انقلاب ۱۳۵۷
در این زمان، میل به ساده‌زیستی، دوری از مد و جنگ ایران و عراق ، باعث شدند مزون در دهه ۶۰ شمسی به حاشیه برود.
سرعت تحول مد و رشد مجدد مزونها در دهه ۸۰ به علت ظهور اینترنت در خانه‌های مردم بسیار بالا رفت. در اواخر دهه هشتاد ساماندهی مد و لباس به وزارت ارشاد واگذار شد. این وزارت خانه با برگزاری مسابقه طراحی مد و لباس فجر هنرمندان را به رقابت کشاند و برای اولین بار در ایران طراحی مد و لباس و مزونهای مختلف لباس عروس و نامزدی و سایر لباسهای مجلسی به عنوان یک هنر در کنار هنرهای دیگر مطرح شد.
